Praca Licencjacka z Socjologii

Co musi zawierać praca licencjacka z socjologii:

• Podstawy teoretyczne – Teorie socjologiczne (Weber, Durkheim, Bourdieu, Giddens)
• Problem badawczy – Konkretne pytanie badawcze dotyczące zjawiska społecznego
• Badania empiryczne – Wywiady IDI/FGI, ankiety CAWI/PAPI, obserwacja
• Analiza danych – Analiza jakościowa (kodowanie) lub ilościowa (SPSS, statystyka)
• Interpretacja socjologiczna – Co dane mówią o społeczeństwie? Jakie mechanizmy ujawniają?
• Wnioski teoretyczne – Jak wyniki odnoszą się do teorii socjologicznej?

Metody badawcze w socjologii

Badania jakościowe vs. ilościowe

W socjologii stosuje się OBA podejścia - wybór zależy od problemu!

Kiedy co wybrać:

• ✅ JAKOŚCIOWE: "Dlaczego?" - motywacje, znaczenia, doświadczenia (np. "Dlaczego kobiety wybierają childfree?")
• ✅ ILOŚCIOWE: "Ile?" - skala zjawiska, związki, porównania (np. "Jaki % młodych odczuwa wypalenie?")
• ✅ MIESZANE: Najpierw wywiady (eksploracja) → potem ankieta (weryfikacja na większej próbie)

Narzędzia badawcze

• Scenariusz wywiadu IDI - 15-20 pytań otwartych, lejek (od ogólnych do szczegółowych)
• Kwestionariusz ankiety - Google Forms, LimeSurvey, Qualtrics (20-40 pytań)
• Dziennik obserwacji - notatki terenowe, daty, miejsce, opis sytuacji
• Karta kodowania - kategorie do analizy jakościowej (software: Atlas.ti, NVivo)
• SPSS/PSPP - analiza statystyczna danych ilościowych (testy, korelacje)
• Excel/Google Sheets - podstawowe zestawienia, wykresy

Wywiad IDI (Individual In-Depth Interview) - krok po kroku

IDI to PODSTAWA badań jakościowych w socjologii!

Jak przeprowadzić wywiad IDI:

1. Rekrutacja respondentów
   • 15-20 osób (nasycenie teoretyczne - gdy dane się powtarzają)
   • Dobór celowy (kryteria: wiek, płeć, wykształcenie, etc.)
   • Rekrutacja: social media, znajomi, snowball sampling
2. Przygotuj scenariusz
   • 15-20 pytań otwartych (nie pytania zamknięte!)
   • Struktura lejka: od ogólnych do szczegółowych
   • Pytania eksploracyjne: "Opowiedz mi o...", "Jak to było...", "Co czułeś gdy..."
   • Pytania pogłębiające: "Dlaczego?", "Co miałeś na myśli?", "Możesz rozwinąć?"
3. Przeprowadź wywiad
   • Czas: 45-90 minut na osobę
   • Miejsce: kawiarnia, Zoom, Teams (za zgodą respondenta)
   • Nagranie: ZAWSZE! (dyktafon/telefon/Otter.ai)
   • Zgoda: ustna zgoda na nagranie i wykorzystanie danych
4. Transkrypcja
   • Przepisz nagrania słowo w słowo (AI: Otter.ai, Happy Scribe, Notta)
   • 1 godzina nagrania = 3-4 godziny transkrypcji ręcznej
   • Zanonimizuj: "Respondent 1 (K, 28l, wykształcenie wyższe)"
5. Kodowanie i analiza
   • Kodowanie otwarte: wyłoń kategorie z wypowiedzi
   • Kodowanie osiowe: połącz kategorie w motywy
   • Kodowanie selektywne: główne wątki interpretacyjne
   • Software: Atlas.ti, NVivo, MaxQDA (lub Excel)

Przykład scenariusza IDI (temat: work-life balance freelancerów):

WPROWADZENIE (5 min)
- Przedstawienie się, cel badania
- Zgoda na nagranie, anonimizacja
- Czas trwania: ok. 60 minut

PYTANIA ROZGRZEWKOWE (10 min)
1. Opowiedz mi o swojej pracy jako freelancer. Od kiedy to robisz?
2. Jak wygląda twój typowy dzień pracy?

PYTANIA GŁÓWNE (35 min)
3. Co dla Ciebie oznacza work-life balance?
4. Jak udaje Ci się (lub nie) oddzielić pracę od życia prywatnego?
5. Jakie są największe wyzwania w zachowaniu równowagi?
6. Czy kiedykolwiek czułeś/aś wypalenie? Opowiedz o tym.
7. Jak radzisz sobie z nieregularnym dochodem?
8. Jak wygląda twoje życie towarzyskie? Czy praca wpływa na relacje?
9. Gdybyś mógł/mogła coś zmienić w swojej sytuacji, co by to było?

PYTANIA POGŁĘBIAJĄCE (użyj gdy potrzeba):
- "Dlaczego tak uważasz?"
- "Możesz podać przykład?"
- "Co wtedy czułeś/czułaś?"

ZAKOŃCZENIE (10 min)
10. Czy jest coś co chciałbyś/chciałabyś dodać a o co nie zapytałem?
- Podziękowanie, info o wynikach badania

Ankieta CAWI (Computer-Assisted Web Interview)

Ankiety - podstawa badań ilościowych!

Jak stworzyć dobrą ankietę:

1. Wielkość próby
   • Minimum 100 respondentów (lepiej 150-300)
   • Im większa próba, tym bardziej reprezentatywne wyniki
   • Dobór: losowy (idealnie) lub celowy (kryteria)
2. Struktura kwestionariusza
   • 20-40 pytań (nie więcej! Respondenci się męczą)
   • Czas wypełniania: 10-15 minut max
   • Wprowadzenie: cel badania, anonimizacja, czas
   • Pytania: od łatwych do trudnych
   • Metryczka (wiek, płeć, wykształcenie) - na końcu!
3. Typy pytań
   • Zamknięte: jednokrotnego wyboru, wielokrotnego wyboru
   • Skale: Likerta (1-5), semantyczne (zgadzam się - nie zgadzam)
   • Otwarte: maksymalnie 2-3 w całej ankiecie
   • Metryczka: pytania o dane demograficzne
4. Platforma
   • Google Forms (darmowe, proste, popularne)
   • LimeSurvey (open source, więcej opcji)
   • Qualtrics (profesjonalne, płatne)
   • SurveyMonkey (płatne, intuicyjne)
5. Dystrybucja
   • Social media (Facebook, Instagram, LinkedIn)
   • Grupy tematyczne online
   • Email do znajomych + snowball sampling
   • Fora internetowe (za zgodą administratorów)

Przykładowe pytania ankietowe (skala Likerta 1-5):

Oceń w skali 1-5 (1=zdecydowanie nie, 5=zdecydowanie tak):

1. Praca zdalna poprawiła moją jakość życia.
   [1] [2] [3] [4] [5]

2. Odczuwam trudności w oddzieleniu pracy od życia prywatnego.
   [1] [2] [3] [4] [5]

3. W ciągu ostatniego roku odczuwałem/am objawy wypalenia zawodowego.
   [1] [2] [3] [4] [5]

4. Moja firma dba o work-life balance pracowników.
   [1] [2] [3] [4] [5]

5. Czuję presję bycia dostępnym/ą poza godzinami pracy.
   [1] [2] [3] [4] [5]

Analiza danych jakościowych - kodowanie

Kodowanie to wyłanianie kategorii z wypowiedzi respondentów

3 etapy kodowania:

1. Kodowanie otwarte - "co jest w danych?"
   • Czytasz transkrypcje linia po linii
   • Nadajesz kody fragmentom wypowiedzi
   • Przykład: "presja czasu", "brak granic", "elastyczność", "samotność"
2. Kodowanie osiowe - "jak kody się łączą?"
   • Grupujesz kody w kategorie
   • Przykład: kody "presja czasu" + "brak granic" → kategoria "problemy z work-life balance"
3. Kodowanie selektywne - "jaka jest główna historia?"
   • Tworzysz główne wątki interpretacyjne
   • Przykład: "Freelancerzy balansują między autonomią a niepewnością"
   • To jest twoja główna teza interpretacyjna!

Przykład kodowania wypowiedzi respondenta:

WYPOWIEDŹ:
"Pracuję jako freelancer od 3 lat. Z jednej strony uwielbiam 
elastyczność - mogę pracować kiedy chcę, z domu. Ale z drugiej 
strony, nie potrafię się wyłączyć. Sprawdzam maile o 23:00, 
w weekendy... Czuję, że zawsze muszę być dostępny, bo inaczej 
klient pójdzie do kogoś innego. To jest męczące."

KODOWANIE OTWARTE (kody):
- elastyczność pracy [+]
- praca z domu [+]
- brak granic praca-życie [-]
- presja dostępności [-]
- lęk przed utratą klienta [-]
- wypalenie [-]

KODOWANIE OSIOWE (kategorie):
→ AUTONOMIA (elastyczność, praca z domu)
→ PREKARYZACJA (lęk, presja, brak granic)
→ KONSEKWENCJE PSYCHOLOGICZNE (wypalenie, stres)

KODOWANIE SELEKTYWNE (główny wątek):
→ "Paradoks freelancingu: autonomia prowadzi do auto-prekaryzacji"

Pro tip: W pracy licencjackiej wystarczy kodowanie ręczne (Word/Excel). Software (Atlas.ti) potrzebny dopiero na magisterskiej!

Analiza danych ilościowych - SPSS

SPSS to standard w analizie ilościowej w socjologii

Co musisz umieć w SPSS:

• Statystyki opisowe - średnia, mediana, odchylenie standardowe
• Rozkłady częstości - ile % respondentów wybrało daną odpowiedź
• Testy chi-kwadrat - czy istnieje związek między zmiennymi (np. płeć a postawy)
• Korelacja Pearsona - siła i kierunek związku między zmiennymi
• Test t-Studenta - porównanie średnich między grupami
• ANOVA - porównanie średnich dla więcej niż 2 grup

Sekwencja analizy:

1. Import danych z Google Forms do SPSS
2. Czyszczenie danych (brakujące wartości, błędy)
3. Statystyki opisowe (charakterystyka próby)
4. Testy hipotez (chi-kwadrat, korelacje, testy t)
5. Tworzenie tabel i wykresów
6. Interpretacja wyników w kontekście teorii

Przykład:

HIPOTEZA: Kobiety częściej niż mężczyźni odczuwają presję 
dostępności w pracy zdalnej.

ANALIZA:
1. Test chi-kwadrat: płeć × presja dostępności
   → χ²=15.42, p<0.001 (istotne statystycznie!)
   
2. Rozkład częstości:
   - Kobiety: 68% odczuwa presję
   - Mężczyźni: 42% odczuwa presję
   
WNIOSEK: Hipoteza potwierdzona. Kobiety istotnie częściej 
odczuwają presję dostępności (p<0.001).

INTERPRETACJA SOCJOLOGICZNA: Wynik zgodny z teorią Hochschild 
o "drugiej zmianie" - kobiety częściej łączą pracę zawodową 
z obowiązkami domowymi, co potęguje presję dostępności.

⚠️ WAŻNE: Nie masz SPSS? Użyj darmowej alternatywy PSPP lub Jamovi!

Gdzie szukać literatury socjologicznej?

1. Książki i monografie:

• Biblioteka uczelni - podstawowe podręczniki socjologii
• Biblioteka Narodowa - większy wybór, możliwość wypożyczeń międzybibliotecznych
• Google Books - podgląd fragmentów książek
• PWN/Scholar - zakup podręczników akademickich

2. Czasopisma socjologiczne (online):

• "Studia Socjologiczne" - IFiS PAN (najważniejsze w Polsce!)
• "Przegląd Socjologiczny" - ŁTN
• "Kultura i Społeczeństwo" - ISP PAN
• "Societas/Communitas" - UJ
• "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" - UAM
• "Prakseologia" - metodologia nauk społecznych

3. Bazy artykułów naukowych:

• Google Scholar - darmowa wyszukiwarka artykułów
• CEON (Repozytorium Nauki) - polskie artykuły open access
• PBN (Polska Bibliografia Naukowa) - publikacje polskich naukowców
• JSTOR - baza angielskich artykułów (dostęp przez uczelnię)
• Sociological Abstracts - największa baza socjologiczna (przez uczelnię)

4. Raporty i dane:

• GUS (Główny Urząd Statystyczny) - dane demograficzne, społeczne, ekonomiczne
• CBOS - raporty z badań opinii społecznej
• TNS Polska/Kantar - badania rynkowe
• Diagnoza Społeczna - największe badanie panelowe w Polsce

Klasyka socjologii - must read

Autorzy, których MUSISZ znać:

• Max Weber - "Etyka protestancka a duch kapitalizmu", działanie społeczne
• Émile Durkheim - "Samobójstwo", fakty społeczne, solidarność
• Karl Marx - konflikt klasowy, alienacja, kapitalizm
• Pierre Bourdieu - kapitał społeczny/kulturowy, habitus, pole
• Anthony Giddens - strukturacja, późna nowoczesność
• Zygmunt Bauman - płynna nowoczesność, konsumpcjonizm
• Erving Goffman - dramaturgia społeczna, stygmat
• Michel Foucault - władza, dyskurs, nadzór
• Piotr Sztompka - socjologia zmiany społecznej, zaufanie
• Jadwiga Koralewicz - autorytaryzm, kultura polityczna

Jak znaleźć respondentów do badań?

Strategie rekrutacji:

1. Social media
   • Post na Facebooku/Instagramie: "Szukam osób do wywiadu nt. [temat]"
   • Grupy tematyczne (np. "Freelancerzy Polska", "Młode Matki")
   • LinkedIn - dla tematów zawodowych
2. Snowball sampling
   • Przeprowadź wywiad z 1 osobą → poproś o kontakt do innych
   • "Czy znasz kogoś kto [spełnia kryteria]?"
   • Skuteczne dla trudno dostępnych grup
3. Znajomi i rodzina
   • Poproś znajomych o udostępnienie ankiety
   • Rodzina, znajomi rodziny, współpracownicy
4. Fora internetowe
   • Reddit, Wykop, fora tematyczne
   • Pytaj administratorów o zgodę na post rekrutacyjny
5. Organizacje i instytucje
   • NGO, fundacje, stowarzyszenia (np. seniorzy, migranci)
   • Firmy (dla tematów zawodowych - HR może pomóc)

Wzór posta rekrutacyjnego:

? SZUKAM OSÓB DO BADANIA! ?

Cześć! Nazywam się [Imię] i piszę pracę licencjacką 
z socjologii na temat [temat].

Szukam osób do wywiadu online (Zoom/Teams), którzy:
✅ [kryterium 1, np. pracują jako freelancerzy]
✅ [kryterium 2, np. min. 1 rok doświadczenia]
✅ [kryterium 3, np. 25-40 lat]

Wywiad trwa ok. 45-60 minut i jest całkowicie anonimowy.

Zainteresowany/a? Napisz do mnie: [email/messenger]

Bardzo Ci dziękuję za pomoc! ?
#badania #socjologia #wywiad

Bibliografia - wzór formatowania

BIBLIOGRAFIA

I. Książki

1. Bauman Z., Płynna nowoczesność, Kraków 2006.

2. Bourdieu P., Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, 
   tłum. P. Biłos, Warszawa 2005.

3. Giddens A., Socjologia, tłum. A. Szulżycka, Warszawa 2012.

4. Weber M., Etyka protestancka a duch kapitalizmu, 
   tłum. J. Miziński, Lublin 1994.

II. Artykuły

1. Kowalski J., Prekaryzacja pracy w Polsce, 
   "Studia Socjologiczne" 2022, nr 2, s. 45-68.

2. Nowak A., Work-life balance w dobie pandemii, 
   "Przegląd Socjologiczny" 2021, t. 70, nr 4, s. 123-145.

III. Raporty

1. CBOS, Praca zdalna w czasie pandemii, Raport nr 89/2021, 
   Warszawa 2021.

2. GUS, Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2023, 
   Warszawa 2023.

IV. Źródła internetowe

1. Diagnoza Społeczna 2015, http://www.diagnoza.com 
   [dostęp: 15.01.2025].

2. Główny Urząd Statystyczny, https://stat.gov.pl 
   [dostęp: 10.01.2025].